Farklı Kelimeler Aynı Mantık
Bu çalışma kenanakarslan.com’un özgün çalışmasıdır. Kaynak göstererek paylaşabilirsiniz.
Dilleri arındırmaktan bahsederken önce kelime türetmeden bahsedilir. Örneğin Prof.Dr.Oktay SİNANOĞLU Türkçe konusunda araştırmalar yapan önemli bir bilim insanıdır. Onun önerdiği kelimelerden bir tanesi “evrenkent”tir. “Üniversite” kelimesinin karşılığı olarak önermiştir ve hoş bir kelimedir. Yalnız ayrıntıya inildiğinde çok da saf Türkçe bir kelime olmadığını anlarız. Burada “evren” ya da “kent” kelimelerinin ne kadar Türkçe olduğunu tartışmayacağım. Amacım bu kelimenin Türkçe varsaydığımız kelimelerle oluşturulurken ne kadar Türkçe olduğu aslında. “üniversite” kelimesini inceleyelim: universe + city (evren + kent). Sayın Sinanoğlu bu kelimeyi önerirken birebir çeviriden faydalanmış. Gayet de başarılı bir kelime. Yine de insanın kafasında şu soru ortaya çıkıyor: Bu kelime gerçekten Türkçe oldu mu? Kelimeler Türkçe olabilir ama mantığını ve anlamını yabancı bir dilden almış olmuyor muyuz? Bu tartışmayı uzmanlara bırakıyorum. Benim size göstereceklerim diller arasında kelime oluşturma mantığındaki benzerlikler. Diller farklı olabilir ama kelimeleri oluştururken evrensel görünmez bir kural insanlara hükmediyor sanki diye hissettiriyor.
İşte bu kelimeler:
Mahluk: Creature (Mahluk ‘halk etmek’ yani var etmek, yaratmak kökünden geliyor; Creature ise yine yaratmak anlamına gelen ‘create’ kökünden.)
Manzara: View, Vista, Sight (Manzara ‘nazar’ yani bakma, görme kökünden gelirken; View,Vista, sight kelimelerinin hepsi görmek kökünden geliyor.)
Muayene: Visit (Muayene ‘ayn’ yani göz kökünden geliyor tedavi amacıyla görmek, görünmek; Visit ise aynı şekilde ‘vis’ yani görmek kökünden geliyor. Hatta hastanelerde viziteye çıkmak olarak Türkçe’ye de geçmiş.)
Ruh: Spirit (Ruh kök olarak nefes, üflemek anlamındadır; Spirit ise yine ‘spir’ kökünden gelir ve bu kök de nefes ve üflemek anlamlarındadır.)
Marinate: Salamura etmek, tuzlamak (Marinate ‘marin’ yani tuz, deniz (tuzu) anlamlarına gelir; aynı şekilde salamura kelimesi de ‘sal’ yani tuz kökünden gelir. Evet bildiğimiz ‘salt’ (tuz) ile aynı kökten geliyor. Türkçe’ye marine etmek olarak da geçmiş.
Medeni: Civilised (Medeni kelimesi ‘Medine’ kökünden gelir. Yani Medineli gibi, Medine’ye ait anlamlarına gelir. Medine kendi dönemindeki birçok şehre göre gelişmiş olduğundan bu anlam yüklenmiş olabilir. Tıpkı kendi dönemlerinde ‘uygar’laşmış olan ‘Uygur’lar gibi. Uygur medeniyeti gibi anlamında ‘uygar’ kelimesini hala kullanıyoruz.
Şemsiye: Umberella (Şemsiye ‘şems’ güneş anlamına geliyor. Türkçe’ye ‘güneşlik’ diye çevrilebilir. Umberella ise ‘umber’ yani gölge kökünden geliyor. Biri güneş biri gölge ama mantık neredeyse aynı.
Makale: Essay (Makale ‘k-ğ-l’ kökünden geliyor ve söz, söylemek anlamında; ‘essay’ ise bildiğimiz ‘say’ yani söylemek, söz kökünden geliyor.)
Makas: Scissors (Makas ‘kes’ kökünden gelirken, Scissors ‘cide/cise’ yani kesmek kökünden gelir.)
Müneccim: Astrologer (Müneccim ‘necm’ yani yıldız kökünden gelirken, aynı şekilde Astrologer kelimesi ‘astro’ yani yıldız kökünden gelir. Bildiğimiz ‘star’ da bu kökten gelmekte.
Tenezzül: Condescend (Tenezzül ‘nüzul’ indirme, alçaltma kökünden geliyor. Condescend ise ‘de+scend’ inmek kökünden.)
İnkılap: Revolution (İnkılap ‘kalb’ yani dönmek kökünden gelirken aynı şekilde Revolutipn ‘vol’ yani dönmek kökünden geliyor.Devrim ve dönüşüm anlamlarına da bakarsak ‘devir’ ve ‘dön’ kökünden geldiğini görürüz.)
İntiba (İzlenim): Impression (İntiba ‘tab’ kökünden yani damgalamak, basmak kökünden gelirken; aynı şekilde Impression ise ‘press’ basmak kökünden gelir.)
Bunlar gibi yüzlerce kelime diller arasında vardır. Diller sadece kelime alışverişi yaparak ilişkiye girmiyorlar. Birbirlerinden mantık olarak da etkileniyorlar. Veya başta da söylediğim gibi insanlar birbirleriyle ilişkiye girmeseler de kelime ve dil oluşturma mantığı evrensel ve belki de fark etmeden nesnelere ve olaylara aynı mantıkla yaklaşıyorlar. Görünüşte yapı bakımından hiç alakaları olmayan bu kelimeler evrimsel açıdan aynı kökten geliyorlar diyebiliriz.
